Osmanlı inkılâbının köşe taşları...

Üss-i İnkılâp´ın I. cildinde, Osmanlı Devleti´nin Sultan Abdülhamid Han´ın tahta geçişinden önceki durumu incelenmişti. Bu II. cildinde ise, tarihindeki en büyük inkılâp olan kanunuesasî ve meşrutiyet ilânı işlenmiştir.

Eserin başında; Osmanlı tarihinin en buhranlı bir döneminde tahta geçen II. Abdülhamid Han´ın coşkun cülûs törenleri ve yeni padişahla kamuoyunda doğan umut ve memnuniyet yansıtıldıktan sonra padişahın karakteri, hürriyet severliği, genel tutum ve davranışları hakkında bilgi aktarılmış, ilk senenin mülkî ve askerî icraatı özetlenmiştir.

Bundan sonra asıl konuya girilmiş; Osmanlı´nın büyük inkılâbıyla ilgili olarak kanunuesasîlerin tarihi süreci anlatılmıştır. Medeni toplumlarda kanunun yeri ve önemi belirtilirken, kanunların insanların tabii özgürlüğünü kısıtlamayıp tersine sağlamlaştırdığı izah edilmiş ve despot yöneticiler elinde nasıl tahakküm aracına dönüştüğü açıklanmıştır. Tarihi gelişim ve toplumumuzun özelliklerinden doğan kanunuesasî tartışmaları irdelenmiş, millet meclislerinin açılışı ile ilgili bilgiler verilmiştir.