20. yüzyıl Balkan tarihi dünya tarihinde ayrı bir konuma sahiptir. 20. yüzyıl tarihini belirleyen büyük ölçüde Balkanlar dır. 19. yüzyılın tüm umutlarını çökerten Cihan Harbi, Balkanlar daki gelişmelerin fitillediği bir dünya savaşıdır. Bir başka deyişle Uzun 19. Yüzyıl ı sona erdiren ve Kısa 20. Yüzyılı başlatan Güney Doğu Avrupa dır.
Balkan Harbi, dünya tarihi için olduğu kadar Türkiye tarihi açısından da bir dönüm noktasıdır; bir dönüşümü simgeler. Ulusal kimliğin doğuşu bağlamında Milli Mücadele 1919 da değil 1912 de başlamıştır. Tüm bu savaşları sürdürecek ulusal kimlik Balkan Harbi ile birlikte gündeme gelmiştir. Balkanlar ın yitirilişi yeni bir ulusal kimlik olarak Türk milliyetçiliğinin ön plana çıkarılmasına neden olmuştur. Osmanlı nın 1912 ye kadar uzlaşan unsurlar, 1912 sonrası çatışan ulusal kimliklere dönüşmüş, ortak coğrafyayı gerektiren imparatorluktan ulus devlete geçiş bir tür ulusal türdeşliği gündeme getirmişir.
Balkan Harbi ni anlamadan, günümüz Balkanlarını çözümlemek güçtür. 90 lı yıllarda Balkanlar da gözlenenler bir ölçüde 1912-1913 ün farklı zaman ekseninde tekrarı olarak yorumlanabilir. Mikro ve ultra milliyetçilikler, büyük devletlerin dahli, kimi tarihsel önyargılar, kültürel kalıntılar, böl ve yönet kaygıları, 20. yüzyılın başı ve sonu için pek farklı olmayan, genel anlamda geçerli senaryolardır. Balkan Harbi nin 90. yıldönümünde geriye dönmek ve bu savaşı eni konu değerlendirmek belki de 20. yüzyılı anlamak içen en temel gözlemlerden biri olacaktır.
- Zafer Toprak-